13-nji maýda Howanyň üýtgemegi boýunça 7-nji Merkezi Aziýa maslahaty (CACCC-2025) Aşgabatda öz işine başlady. Merkezi Aziýadaky sebitleýin we milli hereketler arkaly howany maliýeleşdirmek boýunça ählumumy maksada ýetmäge bagyşlanan bu esasy sebitleýin maslahaty, türkmen paýtagtynda öňdebaryjy bilermenleri, Hökümet wekillerini we halkara guramalaryny birleşdirdi. Oňa 250 töweregi adam ýagny howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelere jogapkär Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ýokary derejeli döwlet işgärleri, maliýe we ykdysadyýet ministrlikleriniň wekilleri, raýat jemgyýeti, akademik toparlar, işewür toparlar we ösüş boýunça hyzmatdaşlar gatnaşýar.

Maslahat, şeýle hem daşky gurşaw, suw dolandyryşy, oba hojalygy, tokaý hojalygy, saglygy goraýyş, gyssagly kömek hyzmatlary we energiýa ýaly howanyň durnuklylygy bilen baglanyşykly möhüm pudaklaryň bilermenlerini özüne çekdi. Gatnaşanlaryň şeýle dürli topary pudagara dialogy ýeňilleşdirýär we sebitdäki howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meseleleri netijeli çözmek üçin bilelikdäki tagallalary güýçlendirýär.

“CACCC-2025”-iň birinji güni giriş sessiýasy bilen açyldy we oňa Merkezi Aziýanyň sebitleýin ekologiýa merkeziniň (CAREC) Ýerine ýetiriji direktory Zafar Mahmudow moderatorlyk etdi. Açylyş dabarasyndan we “Türkmenistan: howanyň üýtgemegi we ýaşyl geçiş” atly wideo şekiliniň görkezilişinden soň ýokary derejeli işgärler we halkara guramalarynyň wekilleri gatnaşyjylara gutlag sözi bilen çykyş etdiler. Şolaryň arasynda Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministri Çarygeldi Babanyýazow, Bütindünýä bankynyň howanyň üýtgemegi boýunça ählumumy direktory Waleri Hiki, GIZ sebit maksatnamasynyň direktory Sergeý Makarow, Ýewropa Bileleşiginiň Türkmenistandaky Ilçisi Beata Peksa, BMG-niň Howanyň üýtgemegi boýunça Çarçuwaly konwensiýasynyň sekretariatynyň wekili Olga Pilifosowa we BMGÖM-niň Türkmenistandaky hemişelik wekili Narine Saakýan dagylar bar.

Resmi açylyşdan soň “Sebitleýin we milli howa syýasaty: üstünlikler we meýilnamalar” atly ýokary derejeli plenar sessiýa geçirildi. Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň geňeşçisi Magtymguly Akmyradow tarapyndan moderatorlyk edilen sessiýa, “CAREC”-niň howasynyň üýtgemegi boýunça sebitleýin hünärmeni Wladimir Grebnewiň giriş prezentasiýasy bilen başlandy.

Ondan soň Merkezi Aziýa döwletleriniň Hökümetleriniň wekilleri bilen öz ýurtlarynda howanyň gün tertibiniň ösüşi, NDC 2.0-den NDC 3.0-e geçiş, üstünlikler we meýilnamalar barada pikir alyşyldy. Çekişmä Türkmenistanyň Daşky gurşawy goramak ministri, Gazagystanyň Ekologiýa ministriniň orunbasary, Gyrgyzystanyň Tebigy serişdeler ministriniň orunbasary, Täjigistanyň Daşky gurşawy goramak komitetiniň başlygynyň orunbasary we Özbegistanyň Milli howanyň üýtgemegi merkeziniň direktory gatnaşdy.

Birinji günüň işi “Merkezi Aziýa üçin howa maliýeleşdirmesi: sebit we milli mümkinçilikler” atly mejlis bilen dowam etdi. Sessiýada howa gaznalarynyň, halkara guramalarynyň, köptaraplaýyn we milli ösüş banklarynyň wekillerinden Merkezi Aziýa üçin howanyň maliýeleşdirilmegini işjeňleşdirmek boýunça çykyşlar geçirildi. Çykyş edenleriň arasynda Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky Ilçisi, ÝB-niň Gazagystandaky wekilhanasynyň hyzmatdaşlyk bölüminiň ýolbaşçysy, GIZ-iň, Italiýanyň Daşky gurşaw ministrliginiň, NDC-niň hyzmatdaşlygy goldamak bölüminiň we Gyrgyzystan Respublikasynyň “Eldik Bank” AGPJ-niň wekilleri bar. Tanyşdyryşlardan soň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň maliýe we ykdysadyýet ministrlikleriniň wekilleri bilen howanyň ileri tutulýan ugurlaryny durmuşa geçirmegi çaltlaşdyrmak üçin maliýe çözgütlerine we gurallaryna bagyşlanan panel çekişmesi geçirildi.

Günüň ikinji ýarymynda maslahat sebitdäki howanyň gün tertibiniň möhüm taraplaryna içgin garamaga bagyşlanan sessiýalar bilen dowam etdi.

Mysal üçin, “Sebitiň howa hyzmatdaşlygy: ileri tutulýan ugurlar we howanyň adalatlylygy” sessiýasy sebitdäki gowşak goralanlygy bahalandyrmagy, howanyň gözegçilik ulgamlaryny giňeltmegi, betbagtçylyk töwekgelçiligini azaltmak we serhetüsti çäreleri öz içine alýar. Aýratyn üns – howanyň adalatlylygy, durmuş inklýuziwligi, ykdysady deňlik we gowşak jemgyýetlere goldaw meselelerine berildi. Çekişmelere BMG UNFPA, BMG-niň – zenanlary we ÝUNISEF ýaly guramalaryň wekilleri çagyryldy.

Utgaşykly sessiýalaryň çäginde dört tematiki çekişmeler gurnaldy:

“Merkezi Aziýada howanyň maliýe strategiýalaryny ösdürmek üçin innowasiýa gurallary” – ýaşyl obligasiýalar, karz alyş-çalyşlary we howany makroykdysady meýilnamalaşdyrmak bilen birleşdirmäge gönükdirilendir.

“Ýaşyl köpri” başlangyjy: NDC durmuşa geçirilmegini çaltlaşdyrmak we güýçlendirmek üçin innowasion tehnologiýalar” - ýaşyl tehnologiýalaryň geçirilmegine we degişli sanly meýdançalaryň döredilmegine ünsi jemleýär.

“Merkezi Aziýada raýat jemgyýetiniň we ýaşlaryň howa hereketleri” – onuň çäginde bu toparlaryň barha artýan orny we howanyň başlangyçlaryny öňe sürmekdäki goşantlary ara alnyp maslahatlaşylýar.

“CA Resiland + sebitleýin utgaşdyryş duşuşygy” – degişli maksatnamanyň çäginde hereketlere gözegçilige we utgaşdyrmaga gönükdirilendir.

Baý işewürlik maksatnamasyndan başga-da, maslahata gatnaşyjylar sessiýalar başlamazdan ozal bu ýerde açylan “Türkmenistanyň täsin endemiki ösümlik we haýwanat dünýäsi bilen tanyşlyk” atly sergisini synlamaga mümkinçilik aldylar.

Şeýlelik bilen Howanyň üýtgemegi boýunça Merkezi Aziýa maslahaty-2025-iň birinji güni ýokary depgini görkezdi we ara alyp maslahatlaşmak üçin esasy temalary kesgitledi hem-de milli syýasatlara, sebitleýin hyzmatdaşlyga, howanyň maliýeleşdirilmeginiň möhüm meselesine, durmuş adalatlylygyna we dürli toparlaryň jemgyýetdäki howanyň hereketindäki ornuna ünsi çekdi.